Στα μονοπάτια της τέχνης και της διανόησης

Διαβάζω εδώ και λίγο καιρό το βιβλίο του William Wiser «Το Παρίσι στα χρόνια του Μεσοπολέμου». Δεν είναι ακριβώς μυθιστόρημα. Πρόκειται για μια καταγραφή των χρόνων του μεσοπολέμου στην πόλη του φωτός, δοσμένη όμως με μια γλαφυρότητα που θυμίζει έντονα μυθιστορηματική γραφή. Κι έχει εξάλλου ιδιαίτερο ενδιαφέρον η ανάγνωση μιας εποχής μέσα από ιστορίες στις οποίες πρωταγωνιστεί η ελίτ της τέχνης και του πνεύματος- (εδώ που τα λέμε και για να μην κρυβόμαστε πίσω απ’ το δάχτυλο μας πάντα είναι θελκτικές και πάντα εξάπτουν την περιέργεια μας οι κάπως άγνωστες πτυχές της ζωής γνωστών προσωπικοτήτων)-. Το βιβλίο μ’ αρέσει και για έναν ακόμη λόγο. Ζωντανεύει στα μάτια μου, μια ολόκληρη εποχή ιδεών, ιδανικών, τάσεων, καλλιτεχνικών ανησυχιών. Εκείνη την εποχή, το Παρίσι ήταν τόπος συνάντησης εκπροσώπων τόσο της τέχνης όσο και της διανόησης. Κι έχει ενδιαφέρον μια καθημερινότητα σε μια πόλη τους δρόμους της οποίας περπατούσαν ο Τζέιμς Τζόις, ο Χέμινγουει, ο Χένρι Μίλερ, στα ατελιέ της Μονμάρτης, στις εκκεντρικότητες του Νταλί, στο εργαστήρι που ο Πικάσο δημιούργησε την αριστουργηματική Γκερνίκα, στα καφέ που ο Μπρετόν κι ο Ελιάρ έγραφαν τα μανιφέστα του σουρεαλισμού. Στην εποχή μας ή αλλιώς στην εποχή της κλειδαρότρυπας και του χωρίς προσχήματα κουτσομπολιού, ίσως είναι πιο εύπεπτες οι ιστορίες που αποκαλύπτουν τις αδυναμίες και τις ιδιαιτερότητες των πρωταγωνιστών της. Είναι σαν να γίνονται πιο προσβάσιμες και κατανοητές οι μεγάλες προσωπικότητες. Σαν να χαιρόμαστε που ανακαλύπτουμε ότι κι αυτοί ακόμα, οι χαρισματικοί άνθρωποι υπέκυπταν στις ίδιες ανθρώπινες αδυναμίες με μας. Άλλωστε, συχνά τα παρασκήνια είναι πολύ πιο διαφωτιστικά από την ίδια τη σκηνή που οι συνθήκες τη θέλουν πάντα λαμπερή κι εντυπωσιακή για το κοινό που παρακολουθεί την παράσταση. Σε προσωπικό επίπεδο, με γοητεύει αυτή η μεγάλη καλλιτεχνική παρέα στο Παρίσι και μου δημιουργεί την περιέργεια ν’ ανακαλύψω κι άλλα βιβλία που καταγράφουν το χρονικό άλλων πνευματικών και καλλιτεχνικών παρεών και κινημάτων. Μου έρχεται στο νου ένα ακόμη, «Λου Αντρέας Σαλομέ, η βιογραφία μιας μοιραίας γυναίκας», στο οποίο η συγγραφέας Λίντε Ζάλμπερ με αφορμή την πολύπλευρη προσωπικότητα της Λου Σαλομέ καταγράφει έναν άλλο κύκλο της διανόησης, στη γερμανόφωνη Ευρώπη του τέλους του 19ου αιώνα και των πρώτων δεκαετιών του 20ου, με πρωταγωνιστές το Νίτσε, τον Ρίλκε, το Φρόιντ, τη Λου Σαλομέ.