Κόκκινη κλωστή δεμένη στην ανέμη τυλιγμένη...

Η Αγνή Στρουμπούλη είναι μια σύγχρονη παραμυθού. Απ’ το 1995 ερευνά λαϊκά παραμύθια, διασώζοντας έτσι ένα μεγάλο κομμάτι προφορικής παράδοσης. Κάνει ανθολογήσεις, μεταφράζει, γράφει η ίδια. Αυτό που πραγματικά όμως νομίζω ότι την παθιάζει και την απογειώνει είναι να μαζεύει γύρω της κόσμο και να τους λέει παραμύθια. Σαν τον παλιό καιρό που παραμυθάδες γύριζαν πόλεις και χωριά και ψυχαγωγούσαν τον κόσμο. Σαν τις γιαγιάδες που μάζευαν τα εγγόνια τους και τους έλεγαν παραμύθι. Σαν τις μαμάδες που για να κοιμήσουν ή να ταΐσουν τα μικρά τους σκαρφίζονται κάποιο παραμύθι ή ανατρέχουν στα γνωστά της δικής τους παιδικής ηλικίας.
Τα παραμύθια της Αγνής έχουν διττό σκοπό. Απ’ τη μια, διασώζουν μια πλούσια κληρονομιά που περπάτησε κατά το μεγαλύτερο μέρος της προφορικά στους αιώνες, απ’ την άλλη, μας ψυχαγωγούν.
Σε μια τέτοια «μυσταγωγική» λοιπόν βραδυά είχα την τύχη να παρευρεθώ το Σάββατο που μας πέρασε. Μέσα στον υποβλητικό χώρο των Λουτρών για τα οποία έγραψα στο προηγούμενο ποστ, η Αγνή Στρουμπούλη μας μύησε στον κόσμο 5 παραμυθιών, απ’ τη Σκιάθο, τη Νίσυρο, την Πελοπόννησο, την Εύβοια και τη Σερβία. Στο τέλος μας χάρισε κι ένα απ’ τη Μάνη ή για την ακρίβεια το χάρισε στους λιλιπούτειους του κοινού, ένα κοριτσάκι και δυο αγοράκια έως 8 χρονών.

Το ότι η βραδυά ήταν πετυχημένη το εισπράξαμε βασικά από τις αντιδράσεις αυτού του παιδικού κοινού. Αν στα παιδιά δεν άρεσε, θα κάνανε φασαρία ή θα είχαν σηκωθεί να φύγουνε. Το παιδικό κοινό είναι πολύ δύσκολο και δεν καταλαβαίνει από προσχήματα ή ευγένειες. Τα τρία παιδάκια κάθισαν απολύτως ήσυχα και μαγεμένα και σκεφτείτε πόσο δύσκολο είναι αυτό, σε μια εποχή που τα παιδιά είναι απολύτως εξοικειωμένα με την εικόνα και δεν χρειάζεται να επιστρατεύουν συχνά τη φαντασία τους.

Το στοιχείο που με εντυπωσίασε ιδιαίτερα απ’ τα παραμύθια ήταν οι ομοιότητες που διαπίστωσα σε μοτίβα που έχουν περάσει στον λαό μας από πολύ παλιά και κληροδοτούνται από γενιά σε γενιά αλλά και οι κοινοί μύθοι που εμφανίζονται σε διαφορετικούς πολιτισμούς. Με έκπληξη ανακάλυψα Σαίξπηρ στη λαϊκή μας παράδοση αλλά και Σαπφώ σε παραμύθι απ’ τη Σερβία.
Πιο αναλυτικά:
Στο «Έγειρε το φεγγάρι του άστρου να πλυθεί» από τη Νίσυρο, το παραμύθι αρχίζει με τον βασιλιά και τις τρεις του κόρες, πράγμα που μου θύμισε κατευθείαν τον «Βασιλιά Λήρ» με τη διαφορά ότι εδώ οι κόρες διηγούνται στον πατέρα τους από ένα τους όνειρο. Επεδή το όνειρο της τρίτης ακούγεται δυσοίωνο στον βασιλιά, τη στέλνει εξόριστη στο βουνό παρέα μ’ έναν βοσκό. Σ’ αυτό το σημείο ανακάλεσα στη μνήμη μου τον μύθο του «Οιδίποδα» που επίσης είχε σταλεί στο βουνό απ’ τον Λάιο.
Η κόρη του παραμυθιού μετά από μια μικρή περιπλάνηση βρίσκεται σ’ έναν πύργο μ’ έναν δράκο. Εδώ η ατμόσφαιρα είχε κάτι από την «Χιονάτη και τους 7 νάνους» με το τακτοποιημένο σπίτι, το τραπέζι γεμάτο φαγητά και την απουσία του ιδιοκτήτη και αλλά κι απ’ την «Πεντάμορφη και το τέρας».
Τέλος, το στοιχείο της αναγνώρισης ανάμεσα στην κόρη και τον πατέρα της παραπέμπει στην αναγνώριση απ’ την αρχαία τραγωδία (βλ Ηλέκτρα – Ορέστης, Ιφιγένεια- Ορέστης) αλλά και στα δημοτικά τραγούδια που βρίθουν τέτοιων παραδειγμάτων.
Η «Φλανδρώ», το δεύτερο κατά σειρά παραμύθι είναι απ’ τη Σκιάθο. Στην ουσία είναι ένας θρύλος - παραμύθι. Το όνομα της Φλανδρώς ετυμολογικά σημαίνει τη γυναίκα που αγαπάει πολύ τον άντρα της.
Ο Θεός την κάνει πέτρα και μας θυμίζει τις ανάλογες μεταμορφώσεις της μυθολογίας, απ’ τους ίδιους τους Θεούς που μεταμορφώνονταν – ανάλογα με την περίσταση- αλλά κι από την τιμωρία που επέβαλλαν στους θνητούς στερώντας τους την ανθρώπινη μορφή και μεταλάσσοντας τους σε κάτι άλλο.
Στο τρίτο παραμύθι, «Να κάνει κύκλους στ’ αλώνι και ν’ αρμέγει το φεγγάρι» από την Εύβοια, ένας νεαρός φεύγει απ’ το σπίτι που μένει με τις τρεις αδερφές του και παέι να βρει τον Φόβο. Κάποια στιγμή και μετά από διάφορες περιπέτειες, συναντιέται με τρεις νεραίδες όπου η κάθε μια του τάζει και κάτι. Θυμήθηκα τον Πάρη και τα καλλιστεία των τριών Θεών. Ο αριθμός τρία εδώ όπως και στα υπόλοιπα παραμύθια είναι συμβολικός, παραδοσιακός αριθμός.
Η τέταρτη ιστορία έρχεται απ’ την Πελοπόννησο και έχει τίτλο «Η πλεξιδίτσα της ραφτοπούλας». Είμαι σχεδόν σίγουρη ότι πρόκειται για παραλλαγή του δημοτικού τραγουδιού «Μια κόρη ανθούς εμάδευε και ρόδα εκαρπολόγα...» αλλά με αίσιο τέλος. Η μεταμόρφωση της πανέξυπνης ραφτοπούλας σε άντρα, μου θύμισε τη Βιόλα απ’ τη «Δωδεκάτη νύχτα» του Σαίξπηρ.
Το σέρβικο παραμύθι, «Ο διαλαλισμός της αλλόκοτης κόρης» είχε όπως προανέφερα ατμόσφαιρα Λυρικής Ποίησης. Μας το προλόγισε η αφηγήτρια λέγοντας μας και τους στίχους απ’ το ποίημα της Σαπφούς.
Οι αγώνες που προκυρήσσονται για να διαλέξει γαμπρό η κόρη, απαντάται σαν μοτίβο σε πολλά παραμύθια και θυμίζει και τους αγώνες στους οποίους υπέβαλλε η Πηνελόπη τους μνηστήρες.
Το «Τσικαλάκι»απ’ τη Μάνη ήταν το παραμύθι- δώρο στα παιδιά της βραδυάς. Το τσικαλάκι(τσουκαλάκι) είναι ένα προσωποποιημένο αντικείμενο.

Τη συστήνω ανεπιφύλακτα αυτή την παραμυθένια βραδυά της Αγνής Στρουμπούλη.

Λαϊκά παραμύθια στο Λουτρό των Αέρηδων
Κάθε Παρασκευή και Σάββατο μέχρι το τέλος του Φλεβάρη
Ώρα έναρξης: 21.00 μ.μ
Τηλ: 210 3244340