Κική Δημουλά.

Οι ποιητές δεν είναι δημιουργοί, είναι ερευνητές.
Δίσταζα να εγκαταλείψω αυτό που καλά γνώριζα.
Δεν γνωρίζω κανέναν ευτυχισμένο που να έχει γράψει ποιήματα.
Ένας πρώτος τυχαίος στίχος λειτουργεί σαν υποβολέας για το τι θα γράψω μετά.
Ξεκινώ ένα ποίημα απ’ το χάος.
Οι τελευταίοι στίχοι ενός ποιήματος να μην έχουν διδακτικό, αλλά προειδοποιητικό χαρακτήρα.
«Η Αγριοφωνάρα» είναι ποίημα-διαμαρτυρία στην ποίηση που μου έδειξε τόσο λίγο τα μυστικά της.
Η αγριοφωνάρα είναι η φωνή που σε προειδοποιεί ότι αυτό που πας να γράψεις έχει γραφτεί.
Η ποίηση θέλει να μικρύνει την τραγωδία, να μεγαλώσει το λίγο και να κάνει την απουσία παρουσία.
Χρόνος είναι η συνισταμένη των διαφορών μας και η ανακύκλωση τους.
Χρόνος είναι ο κακοήθης όγκος της στιγμής.
Η μνήμη είναι εξωραϊστική
Ο έρωτας ανήκει στη φαντασία. Περισσότερο φανταζόμαστε αυτά που συμβαίνουν παρά συμβαίνουν.
Ο χαρακτήρας μας και η φτιαξιά μας είναι το πεπρωμένο μας.

Τα παραπάνω λόγια ανήκουν στην Κική Δημουλά και προέρχονται από τις σημειώσεις που κράτησα χτες στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.

Στο πλαίσιο του κύκλου διαλέξεων με θέμα «Η ελληνική ποίηση σήμερα» που προλόγισε ο ποιητής και καθηγητής του πανεπιστημίου Αθηνών Νάσος Βαγενάς, η Κική Δημουλά συνομίλησε για δυο ώρες με τον Γιώργο Αρχιμανδρίτη, διδάκτορα συγκριτικής γραμματολογίας της Σορβόνης και συνεργάτη της France Culture, διάβασε ποίηματα απ’ την τελευταία της ποιητική συλλογή «Μεταφερθήκαμε παραπλεύρως» καθώς κι από παλαιότερες συλλογές της και ακούραστη υπέγραψε τα βιβλία της.

Η χθεσινή συγκέντρωση του κόσμου σε τρεις κατάμεστες αίθουσες του Μεγάρου Μουσικής, κόμισε μήνυμα αισιοδοξίας για το ότι η ποίηση ακόμα μας αφορά.

Η Κική Δημουλά που κατάφερε σε χαλεπούς πνευματικούς καιρούς να μας κάνει να επικοινωνήσουμε ξανά με την όχι τελικά και τόσο χαμένη Ατλαντίδα της ποίησης, δήλωσε ευθαρσώς ότι η ποίηση δεν της έχει αποκαλύψει ακόμα όλα τα μυστικά της κι ότι όσο πλησιάζει τις εκβολές όλο και ονειρεύεται ότι θα της πετάξει η ποίηση ένα σωσίβιο ποίημα.

Νομίζω είναι περιττό να προσθέσω ότι αρκούσε και μόνο αυτή η φράση για να με κάνει να αισθανθώ χαρούμενη που ήμουνα χτες εκεί.

Το βιογραφικό σημείωμα της Κικής Δημουλά, γραμμένο απ’ την ίδια υπάρχει εδώ

Το "Δέκα"

Θέλω καιρό τώρα να γράψω για το "Δέκα" που πιστεύω ότι είναι μακράν η καλύτερη τηλεοπτική σειρά της σαιζόν. Το "Δέκα" αποτελεί τηλεοπτική μεταφορά του ομώνυμου μυθιστορήματος του Μ. Καραγάτση. Είναι το τελευταίο του μυθιστόρημα και μάλιστα αυτό που ο συγγραφέας άφησε ανολοκλήρωτο, αφού ο θάνατος τον πρόλαβε στις 13 Σεπτεμβρίου του 1960.

Το "Δέκα" ξεκίνησε να γράφεται το 1958 και προοριζόταν ν' αποτελέσει μέρος μιας τετραλογίας. Ο Καραγάτσης είχε χτυπηθεί από σοβαρό έμφραγμα την ίδια χρονιά, γεγονός που του περιόρισε τις κοινωνικές συναναστροφές, όχι όμως και τη συγγραφική δραστηριότητα. Υπάρχουν μαρτυρίες που λένε ότι κατέβαινε- αν και άρρωστος και καταβεβλημένος- κάθε πρωί στο λιμάνι του Πειραιά, γύρω στις 06.00 που άρχιζε η κίνηση και κρατούσε σημειώσεις για το μυθιστόρημά του. Επέστρεφε προς το μεσημέρι σπίτι του κι άρχιζε να γράφει.

Αποτελεί γενική αλήθεια το γεγονός της συνήθως ατυχούς μεταφοράς της λογοτεχνίας στη μικρή ή τη μεγάλη οθόνη. Αυτό είναι λογικό, αν αναλογιστούμε τη διαφορετικότητα στους κώδικες του κάθε είδους, αλλά και στον τρόπο πρόσληψης του. Η ανάγνωση μας κάνει να πλάθουμε συγκεκριμένα πρόσωπα και εικόνες στη φαντασία μας και συχνά απογοητευόμαστε όταν απέχουν πολύ απ' αυτά που ένας σκηνοθέτης επέλεξε για να ενσαρκώσουν τον εκάστοτε ήρωα. Απ' την άλλη, η τηλεόραση αλλά και ο κινηματογράφος σε μεγαλύτερο βαθμό, απαιτούν οικονομία χώρου, χρόνου και λόγου. Ποτέ δεν θα μπορέσουν να αποδοθούν οι μύχιες σκέψεις ενός ήρωα- όσο μάστορας κι αν είναι ο σκηνοθέτης, όσο καλός κι αν είναι ο ηθοποιός, όσο πετυχημένη κι αν είναι η περιρρέουσα ατμόσφαιρα.

Ποτέ, δεν θα καταφέρει να ταυτιστεί ο θεατής με τον ήρωα, με τον τρόπο που ταυτίζεται ο αναγνώστης. Ο θεατής ταυτίζεται πάντα με τον ηθοποιό που ενσαρκώνει τον ήρωα κι αυτό επίσης επηρεάζεται απ' το αν αυτός ο ηθοποιός είναι της απολύτου αρεσκείας του ή όχι.

Δεν επεκτείνομαι παραπέρα σε άλλα στοιχεία που διαφοροποιούν το λογοτεχνικό είδος κατά την μεταφορά του σε άλλους χώρους τέχνης. Το βασικότερο είναι η απουσία της μαγείας κατά το δημιουργικό μέρος σε ό, τι αφορά στον αποδέκτη. Με άλλα λόγια, ο αναγνώστης απολαμβάνει ένα καλά σερβιρισμένο φαγητό, με τις σωστές αναλογίες σε αλάτι, πιπέρι και άλλα καρυκεύματα, ενώ ως θεατής πάει να χαρεί που θα το ξαναφάει κι ανακαλύπτει ότι οι αναλογίες ή τα υλικά δεν είναι πια τα ίδια...

Η περίπτωση του "Δέκα" είναι σίγουρα μια ευχάριστη εξαίρεση- αν και δεν έχω ακόμα διαβάσει το βιβλίο-. Νομίζω όμως ότι το ένστικτο μου δεν με γελάει, γιατί είναι η δεύτερη φορά που μια τηλεοπτική μεταφορά με κάνει να θέλω να διαβάσω το βιβλίο πάνω στο οποίο στηρίζεται και να το καθυστερώ γιατί ξαφνικά μ' αρέσει η αγωνία του τι θα γίνει στο επόμενο επεισόδιο.

Η Πηγή Δημητρακοπούλου είναι εξαιρετική στον τρόπο που σκηνοθετεί, πράγμα που έχει αποδείξει και στην πρώτη της δουλειά πριν λίγα χρόνια, στην "Αίθουσα του θρόνου". Ξέρει να "διαβάζει" σωστά την εποχή που περιγράφει ο συγγραφέας, κάνει καλό μοντάζ και ανταπεξέρχεται θαυμάσια την εξής δυσκολία: επειδή το βιβλίο διαδραματίζεται στη δεκαετία του '50 και τα εξωτερικά πλάνα της πόλης είναι αδύνατον να "γυρίσουν" μισόν αιώνα πίσω, χρησιμοποιεί παλιά ασπρόμαυρα πλάνα από ντοκουμέντα της εποχής και αριστοτεχνικά τα "χρωματίζει" σταδιακά, εντάσσοντας όμως τους ηθοποιούς στο ασπρόμαυρο για λίγα δευτερόλεπτα. Μ' αυτόν τον τρόπο, αποκαθιστά τεχνικά τις αλλαγές που έφερε ο χρόνος.

Οι ηθοποιοί, θαρρείς και είναι βγαλμένοι από την εποχή του' 50 κατευθείαν. Στέκομαι ιδιαίτερα στη Μαρία Πρωτόπαπα γιατί παίζει με τις σιωπές και το πρόσωπό της και γιατί είμαι σίγουρη ότι δεν θα μπορούσε ποτέ να αποδοθεί πληρέστερα η γυναικεία καταπίεση και ματαίωση μιας νοικοκυράς, εγκλωβισμένης στο περιβάλλον της.

Ξέρω ποια είναι η τελευταία λέξη που έγραψε ο Καραγάτσης στο "Δέκα" του, αλλά δεν θα την μαρτυρήσω γιατί πολλοί θα θέλετε να το διαβάσετε. Χαμογελώ όμως, γιατί οι μεγάλοι συγγραφείς έχουν μεγάλο χιούμορ ακόμα και λίγο πριν την αναχώρηση τους. Λέγεται πάντως, ότι οι σημειώσεις που άφησε και που παρατίθενται στο τέλος της έκδοσης, δείχνουν πώς θα ήθελε να το τελειώσει.

Η συνέχεια επί της μικρής οθόνης κάθε Πέμπτη στις 22.00 στον Alpha.

Οι μπλόγκερ μίλησαν για το περιβάλλον

Έτσι, αποτυπώθηκε στο Βήμα απ'τον Αχ. Χεκιμόγλου η παρουσία της μπλογκόσφαιρας για τo Blog Action Day που πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα, 15/10.

Πριν από λίγο έμαθα ότι αναφέρθηκε και η αφεντιά μου στο άρθρο του Βήματος κι ενώ ήμουν έτοιμη να διακτινιστώ (ψωνάρα γαρ) μέχρι το αρχείο της εφημερίδας για να προμηθευτώ την χθεσινή της έκδοση, ο Θεός της τεχνολογίας με ευνόησε και το ανακάλυψα ιντερνετικά.

Τελοσπάντων, για να σοβαρευτώ, ο λόγος που το δημοσιεύω δεν είναι για ευλογήσω τα γένια μου, αλλά γιατί χάρηκα που μια εφημερίδα ευρείας κυκλοφορίας ασχολήθηκε με το ζήτημα.

Ξέρω ότι πολλοί διαφωνούν με τις παγκόσμιες ημέρες- κι εγώ ανάμεσα τους- όπως επίσης πολλοί ήταν δύσπιστοι σχετικά με το ποιος πήρε την πρωτοβουλία γι' αυτήν την κινητοποίηση καθώς και για το ότι δεν θ' αλλάξει τίποτα επειδή οι μπλόγκερς κινητοποιούνται.

Μπορεί να μην αλλάξει τίποτα επί της ουσίας για το περιβάλλον αν δεν το αποφασίσουν οι "μεγάλοι", αλλά το ότι το είδαν τα φώτα της δημοσιότητας, είναι μια αρχή...

Sweet fourteen!

Όταν ένα κορίτσι 14 χρονών σου λέει ότι είναι πολύ στενοχωρημένη, θέλει να φύγει απ' το σχολείο πριν το τέλος της μέρας και διστάζει να πει τι ακριβώς έχει, καταλαβαίνεις ότι μάλλον ο φτερωτός θεός έκανε πάλι τη ζημιά του...

Όταν τελικά σου αποκαλύπτει το δράμα που περνάει με απόλυτη σοβαρότητα κι εσύ χαμογελάς από μέσα σου γιατί κάτι σου θυμίζουν όλα αυτά...

Όταν κρέμεται απ' τα χείλη σου να της πεις τι να κάνει...

Όταν σε κοιτάζει ικετευτικά ζητώντας σου σιωπηρά να της δώσεις συμβουλές...

Όταν τη διαβεβαιώνεις ότι όλα καλά θα πάνε κι αναπτερώνεται προς στιγμήν το ηθικό της και ρωτάει "αλήθεια του αρέσω; ", και μετά "μα αν δεν του άρεσα γιατί να κάτσει δίπλα μου;" και "τι θέμα συζήτησης να βρω για αύριο;",

Όταν αρχίσει να μπαίνει στον κόσμο των μυστικών και των ψεμμάτων...

Όταν τελικά μου απευθύνθηκε σε τέλειο πληθυντικό, αφοπλιστικά με ρώτησε "εσείς έχετε περάσει κάτι παρόμοιο όταν ήσασταν στην ηλικία μου; " και με κοίταξε με απορία καθώς βυθισμένη στη νοσταλγία άρχισα να της αφηγούμαι για πάρτυ με μπλουζ των Scorpions και ντισκοτέκ,

συνειδητοποίησα ότι μεγάλωσα...

το παρόν αφιερώνεται στην Ειρήνη και στην Κατερίνα για τις κοινές εφηβικές μας αναμνήσεις.

Blog Action Day.

Τα δελτία ειδήσεων το Σαββατοκύριακο, έδειχναν πλάνα από την προχθεσινή βροχή που έπληξε τις περιοχές κάτω απ' την Πάρνηθα. Πλημμύρισαν οι δρόμοι και ο κρατικός μηχανισμός απουσίαζε και πάλι...
Γέμισαν σκουπίδια τα φρεάτια και οι κάτοικοι- είπε το δελτίο- πήγαν να τα μαζέψουν μόνοι τους. Τα δικά τους σκουπίδια- αυτό δεν το είπε το δελτίο-.
Η εικόνα της τηλεόρασης έδειχνε πράγματι ανθρώπους μέσα στο νερό, δρόμους πλημμυρισμένους, οργισμένους κατοίκους. Ανάλογα οργισμένοι κάτοικοι φάνηκαν και την επόμενη μέρα στο δελτίο που μιλούσε για τις πλημμύρες στην Ισπανία. Κι εκεί, οι Ισπανοί παραπονιόντουσαν για την απουσία του κράτους.
Τα ίδια παντού, σκέφτηκα...

Δεν μπορώ όμως να μην πάω παραπέρα τη σκέψη, διερωτώμενη αν όταν ζητάμε όλοι μας ευθύνες απ' το κράτος, αναλογιζόμαστε ότι είμαστε κι εμείς μέρος αυτού του κράτους.

• Είμαστε υπαίτιοι για τις φωτιές του καλοκαιριού.
• Είμαστε υπαίτιοι για το σκουπιδαριό της Αθήνας.
• Είμαστε υπαίτιοι για τη ρύπανση της ατμόσφαιρας.

Ο κρατικός μηχανισμός είναι συχνά ελιππής, ασυνεπής, βραδυκίνητος.
Ναι, αλλά δεν κάναμε και τίποτα μέχρι στιγμής για να τον διευκολύνουμε.

Δεν ξέρω πραγματικά, τι άλλο μένει να πούμε πια για το περιβάλλον...

Σαν τη Βροχή πριν πέσει

Πόσες φορές μια φωτογραφία μπορεί να είναι περισσότερο αποκαλυπτική απ’ αυτό που φαινομενικά έχει απαθανατίσει;
Πόσες αλήθειες και πόσα ψέμματα κρύβονται πίσω απ’ τα χαμογελαστά πρόσωπα που η πόζα τους αιχμαλωτίστηκε για πάντα στον φακό;
Πόσα μυστικά μπορεί κανείς να ανασύρει ανοίγοντας ένα άλμπουμ ή μια κούτα κρυμμένη σε ντουλάπι, πατάρι, σοφίτα, αποθήκη;
Ποιες ζωές σε περιμένουν να τις αφηγηθείς;

Ο Jonathan Coe, ο μεγάλος αυτός Άγγλος συγγραφέας – δεν λέω τίποτα άλλο για τον Coe, τα βιβλία του μιλάνε από μόνα τους – έστησε ένα φοβερά πρωτότυπο και αριστοτεχνικά δομημένο μυθιστόρημα με κεντρική ηρωίδα μια ηλικιωμένη γυναίκα που αφηγείται τόσο την προσωπική της ιστορία, όσο κι αυτήν της οικογένειας της μέσα από 20 φωτογραφίες.

Δεν χρειάζεται να σας πω εδώ περισσότερα. Όσοι αγοράσουν το βιβλίο, θα έχουν την ευκαιρία να ταξιδέψουν σ’ αυτήν τη συγκλονιστική ιστορία μέσα απ’ τη μαγική πένα του Coe.
Αυτό που θέλω να τονίσω είναι ότι πάνω απ’ όλα ο Coe μας "λέει" μεταξύ άλλων και μια μεγάλη αλήθεια. Δεν τη λέει διδακτικά, δεν τη λέει καθόλου, αλλά δεν μπορεί να μην την αισθανθείς, αν φτάσεις αυτό το βιβλίο στο τέλος του.
Οι δεσμοί αίματος είναι υπεύθυνοι για την εξέλιξη των ανθρώπων σε κοινωνικό και σε ατομικό επίπεδο. Δεν είναι όμως αυτοί που υποχρεωτικά σηματοδοτούν την αγάπη και το νοιάξιμο.

Ο Coe κάνει την υπέρβαση να μιλήσει για κατεστραμμένες οικογενειακές σχέσεις και τις συνέπειες τους, αλλά και για ζωές καταδικασμένες σε μια κοινωνική περιθωριοποίηση που δεν τους άφησε παρά με την ελπίδα για δικαίωση και αγάπη σε άλλο τόπο και χρόνο.
"Η ζωή – λέει η ηλικιωμένη ηρωίδα- δεν είναι τίποτα άλλο τελικά από μια στιγμή ανάμεσα σε αντιφάσεις".

ΥΓ1: Στη Μαρίνα, γιατί έγραψε για το νέο βιβλίο του Coe μια βδομάδα πριν κι έτσι έσπευσα να το αγοράσω.
ΥΓ2: Στη φωτογραφία εικονίζεται η Auvergne όπως πιστεύω ότι την είχε στο μυαλό της και η ηρωίδα του Coe.

"Δρόμοι Ζωής"

Χθες χάρηκα ιδιαιτέρως γιατί διαπίστωσα ότι τελικά υπάρχουν κάποια - λίγα ίσως, αλλά πολύ ελπιδοφόρα- δείγματα ανθρωπιάς στον πλανήτη.
Στη συνάντηση εθελοντών με επικεφαλής τη Magica για το Bazaar των "Δρόμων ζωής", δεν ήλπιζα ποτέ ότι θα δω τόσες κυρίες πρόθυμες να παρασκευάσουν ή/και να κατασκευάσουν από τρόφιμα μέχρι χριστουγεννιάτικα στολίδια. Μιλούσαν με τόσο κέφι και περιέγραφαν με τόση χαρά τις ιδέες τους που δεν μπορούσα παρά να τις κοιτάζω με δέος.
Μια μάλιστα, μίλησε για απίστευτη παραγωγή γλυκών και άλλων χειροποίητων νοστιμιών την οποία κι έχει ήδη αρχίσει, ώστε να είναι συνεπής για τις 8 και 9 Δεκεμβρίου.
Οι γυναίκες αυτές θα διαθέσουν χρόνο απ' τη ζωή τους και τις οικογένειες τους για να δουλέψουν σκληρά, τηρώντας αυστηρό χρονοδιάγραμμα και προθεσμίες, χωρίς να περιμένουν υλική ανταμοιβή.

Τα έσοδα απ' το Bazaar θα διατεθούν για τις ανάγκες των "Δρόμων Ζωής", αφού ως γνωστόν οι "Δρόμοι Ζωής" δεν έχουν λάβει ποτέ καμμία χρηματοδότηση ή επιχορήγηση από κανέναν ιδιωτικό ή δημόσιο φορέα.

Επειδή, όλοι οι άνθρωποι έχουν δικαίωμα στη μάθηση κι επειδή στον 21ο αιώνα, οποιαδήποτε μορφή κοινωνικού αποκλεισμού πρέπει να θεωρείται απαράδεκτη και να καταδικάζεται, σας προτρέπω κι εγώ από δω να βοηθήσετε όπως μπορείτε στο πολύ σημαντικό έργο των "Δρόμων Ζωής", έτσι ώστε με το προσωπικό του λιθαράκι ο καθένας να αποδείξει ότι η ανθρωπιά που ανέφερα στην αρχή του ποστ, μπορεί να ανθίσει.

Η πόλη μου.

Στο ανέλπιστο κενό που είχα χτες ανάμεσα σ' ένα ομολογουμένως πιεστικό πρόγραμμα φέτος (αλλά είμαι μαζόχα και τα πιεστικά με μαγνητίζουν), άδραξα την ευκαιρία να πιω έναν καφέ σε μια γειτονιά του Κεραμεικού στο κέντρο της Αθήνας.

Αναρωτήθηκα πώς θα ήταν να είμαι τουρίστρια σε τούτη την πόλη. Θα μου άρεσε; Θα δυσανασχετούσα όπως όταν τη βιώνω στην καθημερινότητα της;

Ο γαλλοελβετός Μπερνάρ Τσουμί, ο αρχιτέκτονας του πολυσυζητημένου Νέου Μουσείου Ακροπόλεως, σε συνέντευξη του στο "Κ" της Καθημερινής, βρίσκει την Αθήνα "μια πόλη με δυναμική, μια πόλη που συνεχώς αλλάζει". Δεν συμφωνώ μαζί του, όπως άλλωστε δεν συμφωνώ και με το ογκώδες μοντέρνο Νέο Μουσείο Ακροπόλεως και την άποψη μου την έχω ήδη εκφράσει και παλιότερα.

Επειδή είμαι μάλλον ρετρό, θα επιθυμούσα να ζούσα σε μια πόλη που να είχε σεβαστεί περισσότερο την ιστορία της. Δεν με αφορά η πόλη του κυρίου Τσουμί, αυτή η σύγχρονη διαρκώς μεταβαλλόμενη Αθήνα που τελικά δεν έχει ταυτότητα. Θα την προτιμούσα με περισσότερα νεοκλασσικά, περισσότερο πράσινο και λιγότερες αντιαισθητικές πολυκατοικίες. Θα επιθυμούσα να εξαφανίζονταν ως δια μαγείας όλα τα γυάλινα κτίρια.

Θα ήθελα να πίνω τον καφέ μου σε γειτονιές που το παλιό δεν είναι παλιατζούρα, αλλά δεν είναι και ξενόφερτες μοντερνιές ή αδιάφορα κτίρια χωρίς αρχιτεκτονική και ιστορική συνέχεια που να δικαιολογεί την ύπαρξη τους.