Υπόκοσμος: τότε και σήμερα

Διάβασα προ ημερών την πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη του Βασίλη Πισιμίση για τα Βούρλα και την Τρούμπα. Προκειται για δυο περιθωριοποιημένες περιοχές του Πειραιά. Η Τρούμπα είναι περισσότερο γνωστή σαν όνομα, ακόμα και μέσα από ταινίες του ελληνικού κινηματογράφου στα χρόνια του '60. Τα Βούρλα, λιγότερο γνωστή σήμερα περιοχή κοντά στον Άγιο Διονύσιο στη Δραπετσώνα, ήταν η πρώτη απόπειρα απ' τα τέλη του 19ου αιώνα ήδη, να στεγαστούν οι πόρνες, αφού οι κάτοικοι του Πειραιά παραπονιόντουσαν που τις έβλεπαν να κυκλοφορούν ελεύθερες ως τότε. Τα Βούρλα με άλλα λόγια αποτέλεσαν μια πρώτη γκετοποίηση ανθρώπων που ζούσαν στο περιθώριο της κοινωνίας. Η δεύτερη λειτουργική χρήση των κρατικών πορνείων των Βούρλων,κατά τη διάρκεια του Β' παγκοσμίου ήταν η μετατροπή τους σε φυλακές οι οποίες διατηρήθηκαν και μετά τον πόλεμο και φιλοξένησαν εκτός από ποινικούς και αντιφρονούντες.
Ο συγγραφέας θέλησε να διασώσει την ιστορία των περιοχών αυτών και αφού μάζευε υλικό επί σειρά ετών, έφτιαξε ένα βιβλίο στο οποίο καταχώρησε και ζωντανές μαρτυρίες ανθρώπων -ανάμεσά τους του Μάρκου Βαμβακάρη και της Σπεράντζας Βρανά- που με τον έναν ή τον άλλον τρόπο σχετίστηκαν με τις περιοχές αυτές.
Το βιβλίο βρίθει πληροφοριών για τις περιοχές αυτές και παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον αν μελετήσει κανείς κι εντοπίσει τις αναλογίες με τη σημερινή εποχή. Μ' αυτήν την αφορμή άλλωστε, αναφέρομαι σήμερα σ' αυτό.

Για παράδειγμα, ενδιαφέρον είναι το ότι πιθανολογείται πως ο χώρος που παραχωρήθηκε για τη στέγαση των νέων οίκων ανοχής, κατόπιν συνεδρίασης του Δημοτικού Συμβουλίου το 1870, ανήκε σε υπουργό της κυβέρνησης ο οποίος το νοίκιαζε στο κράτος με ό, τι αυτό συνεπαγόταν οικονομικά...
Ένα άλλο ενδιαφέρον σημείο είναι η σύμπτωση ενός γνωστού ονόματος. Παραθέτω:[...] ωστόσο τελικά ο εργολάβος Νικόλαος Μπόμπολας υπέγραψε με το δήμο το συμβόλαιο κατασκευής του έργου[...]
Επιπλέον, εντυπωσιακά τα ακόλουθα σημεία σχετικά με τη δραστηριότητα των μπράβων-κακοποιών, λαθρεμπόρων και σωματεμπόρων.

[...]Την ταραγμένη περίοδο του Μεσοπολέμου δρούσαν ανενόχλητοι κακοποιοί κάθε είδους, πολλοί εκ των οποίων είχαν τη στήριξη πολιτικών, οι οποίοι τους χρησιμοποιούσαν για να ελέγχουν το λαό δια του εκφοβισμού. Υπάρχει μάλιστα, μια φωτογραφία- την οποία δυστυχώς, δεν έχω στην κατοχή μου - που απεικονίζει γνωστό Πειραιώτη βουλευτή της εποχής, όρθιο δίπλα σε καθισμένο σταυροπόδι(!) διαβόητο κακοποιό και χασισοπότη του Πειραιά.[...]

Συνηθισμένος τρόπος μεταφορά των ναρκωτικών μέσω θαλάσσης ήταν ο ακόλουθος: [...]αφού οριζόταν η νύχτα της συναλλαγής-πάντα χωρίς φεγγάρι-[...]αυτός που θα παραλάμβανε τον μπόγο με το φορτίο περίμενε στα βράχια [...] το πλοιάριο στο μεταξύ έπλεε τουλάχιστον πενήντα μέτρα από την ακτή. Ύστερα έφθανε κολυμπώντας ο "βουτηχτής" (όπως τον αποκαλούσαν), γινόταν η συναλλαγή και κολυμπώντας έφερνε ξανά το φορτίο στην ακτή. Αυτό γινόταν για τις μικρές ποσότητες. Για τις μεγαλύτερες συνηθιζόταν άλλος τρόπος[...]

Η συνήθης μεθοδολογία του σωματέμπορου ήταν η εξής: Κάποιος καλοντυμένος κύριος, που υποτίθεται πως είναι εύπορος, βρίσκει νέα και πτωχή κορασίδα - εν προκειμένω προσφυγοπούλα- και της τάζει αγάπη και γάμο, με συνεπακόλουθο την απόδραση της ίδιας και της οικογένεια της από την ανέχεια. [...] Μόλις συμβεί το ανεπανόρθωτο, ο εν λόγω κύριος την εκβιάζει ότι θα μαρτυρήσει στην οικογένεια και σε όλους τους γνωστούς της πως η ίδια υπήρξε ερωμένη άλλων ανδρών, ενώ εκείνος την είχε μόλις σώσει από την κατρακύλα. Η κοπέλα, έκπληκτη και αδυνατώντας να αποδείξει την αθωότητα της, υποκύπτει στον εκβιασμό για να γλυτώσει τη διαπόμπευση. Τότε έρχεται άλλος κύριος, ο οποίος αφού ικανοποιηθεί από τις υπηρεσίες της κοπέλας, αφήνει στο κομοδίνο την αμοιβή της και την επιβεβαίωση ότι πέρασε καλά και ότι θα έρθει ξανά για να ακολουθήσει η ίδια ιστορία με άλλον κύριο, κι άλλον...[...] Άλλοτε, η κοπέλα, ακολουθώντας τον αγαπημένο της σε ταξίδι για δουλειές, επιβιβάζεται σε πλοίο και πραγματοποιείται ένα παρόμοιο σενάριο με το προηγούμενο. Μόνο που, σ' αυτήν την περίπτωση, η κοπέλα βρίσκεται μακριά απ' το σπίτι της και την πατρίδα της: στη Βηρυτό, στην Αλεξάνδρεια, στη Μασσαλία ή όπου αλλού υπήρχε ανάγκη για νέα σοδειά.

Όλα τα παραπάνω απαοσπάσματα προέρχονται απ' το βιβλίο: ΄"ΒΟΥΡΛΑ-ΤΡΟΥΜΠΑ, Μια περιήγηση στον χώρο του υποκόσμου και της πορνείας του Πειραιά (1840-1968)"