Υπόκοσμος: τότε και σήμερα

Διάβασα προ ημερών την πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη του Βασίλη Πισιμίση για τα Βούρλα και την Τρούμπα. Προκειται για δυο περιθωριοποιημένες περιοχές του Πειραιά. Η Τρούμπα είναι περισσότερο γνωστή σαν όνομα, ακόμα και μέσα από ταινίες του ελληνικού κινηματογράφου στα χρόνια του '60. Τα Βούρλα, λιγότερο γνωστή σήμερα περιοχή κοντά στον Άγιο Διονύσιο στη Δραπετσώνα, ήταν η πρώτη απόπειρα απ' τα τέλη του 19ου αιώνα ήδη, να στεγαστούν οι πόρνες, αφού οι κάτοικοι του Πειραιά παραπονιόντουσαν που τις έβλεπαν να κυκλοφορούν ελεύθερες ως τότε. Τα Βούρλα με άλλα λόγια αποτέλεσαν μια πρώτη γκετοποίηση ανθρώπων που ζούσαν στο περιθώριο της κοινωνίας. Η δεύτερη λειτουργική χρήση των κρατικών πορνείων των Βούρλων,κατά τη διάρκεια του Β' παγκοσμίου ήταν η μετατροπή τους σε φυλακές οι οποίες διατηρήθηκαν και μετά τον πόλεμο και φιλοξένησαν εκτός από ποινικούς και αντιφρονούντες.
Ο συγγραφέας θέλησε να διασώσει την ιστορία των περιοχών αυτών και αφού μάζευε υλικό επί σειρά ετών, έφτιαξε ένα βιβλίο στο οποίο καταχώρησε και ζωντανές μαρτυρίες ανθρώπων -ανάμεσά τους του Μάρκου Βαμβακάρη και της Σπεράντζας Βρανά- που με τον έναν ή τον άλλον τρόπο σχετίστηκαν με τις περιοχές αυτές.
Το βιβλίο βρίθει πληροφοριών για τις περιοχές αυτές και παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον αν μελετήσει κανείς κι εντοπίσει τις αναλογίες με τη σημερινή εποχή. Μ' αυτήν την αφορμή άλλωστε, αναφέρομαι σήμερα σ' αυτό.

Για παράδειγμα, ενδιαφέρον είναι το ότι πιθανολογείται πως ο χώρος που παραχωρήθηκε για τη στέγαση των νέων οίκων ανοχής, κατόπιν συνεδρίασης του Δημοτικού Συμβουλίου το 1870, ανήκε σε υπουργό της κυβέρνησης ο οποίος το νοίκιαζε στο κράτος με ό, τι αυτό συνεπαγόταν οικονομικά...
Ένα άλλο ενδιαφέρον σημείο είναι η σύμπτωση ενός γνωστού ονόματος. Παραθέτω:[...] ωστόσο τελικά ο εργολάβος Νικόλαος Μπόμπολας υπέγραψε με το δήμο το συμβόλαιο κατασκευής του έργου[...]
Επιπλέον, εντυπωσιακά τα ακόλουθα σημεία σχετικά με τη δραστηριότητα των μπράβων-κακοποιών, λαθρεμπόρων και σωματεμπόρων.

[...]Την ταραγμένη περίοδο του Μεσοπολέμου δρούσαν ανενόχλητοι κακοποιοί κάθε είδους, πολλοί εκ των οποίων είχαν τη στήριξη πολιτικών, οι οποίοι τους χρησιμοποιούσαν για να ελέγχουν το λαό δια του εκφοβισμού. Υπάρχει μάλιστα, μια φωτογραφία- την οποία δυστυχώς, δεν έχω στην κατοχή μου - που απεικονίζει γνωστό Πειραιώτη βουλευτή της εποχής, όρθιο δίπλα σε καθισμένο σταυροπόδι(!) διαβόητο κακοποιό και χασισοπότη του Πειραιά.[...]

Συνηθισμένος τρόπος μεταφορά των ναρκωτικών μέσω θαλάσσης ήταν ο ακόλουθος: [...]αφού οριζόταν η νύχτα της συναλλαγής-πάντα χωρίς φεγγάρι-[...]αυτός που θα παραλάμβανε τον μπόγο με το φορτίο περίμενε στα βράχια [...] το πλοιάριο στο μεταξύ έπλεε τουλάχιστον πενήντα μέτρα από την ακτή. Ύστερα έφθανε κολυμπώντας ο "βουτηχτής" (όπως τον αποκαλούσαν), γινόταν η συναλλαγή και κολυμπώντας έφερνε ξανά το φορτίο στην ακτή. Αυτό γινόταν για τις μικρές ποσότητες. Για τις μεγαλύτερες συνηθιζόταν άλλος τρόπος[...]

Η συνήθης μεθοδολογία του σωματέμπορου ήταν η εξής: Κάποιος καλοντυμένος κύριος, που υποτίθεται πως είναι εύπορος, βρίσκει νέα και πτωχή κορασίδα - εν προκειμένω προσφυγοπούλα- και της τάζει αγάπη και γάμο, με συνεπακόλουθο την απόδραση της ίδιας και της οικογένεια της από την ανέχεια. [...] Μόλις συμβεί το ανεπανόρθωτο, ο εν λόγω κύριος την εκβιάζει ότι θα μαρτυρήσει στην οικογένεια και σε όλους τους γνωστούς της πως η ίδια υπήρξε ερωμένη άλλων ανδρών, ενώ εκείνος την είχε μόλις σώσει από την κατρακύλα. Η κοπέλα, έκπληκτη και αδυνατώντας να αποδείξει την αθωότητα της, υποκύπτει στον εκβιασμό για να γλυτώσει τη διαπόμπευση. Τότε έρχεται άλλος κύριος, ο οποίος αφού ικανοποιηθεί από τις υπηρεσίες της κοπέλας, αφήνει στο κομοδίνο την αμοιβή της και την επιβεβαίωση ότι πέρασε καλά και ότι θα έρθει ξανά για να ακολουθήσει η ίδια ιστορία με άλλον κύριο, κι άλλον...[...] Άλλοτε, η κοπέλα, ακολουθώντας τον αγαπημένο της σε ταξίδι για δουλειές, επιβιβάζεται σε πλοίο και πραγματοποιείται ένα παρόμοιο σενάριο με το προηγούμενο. Μόνο που, σ' αυτήν την περίπτωση, η κοπέλα βρίσκεται μακριά απ' το σπίτι της και την πατρίδα της: στη Βηρυτό, στην Αλεξάνδρεια, στη Μασσαλία ή όπου αλλού υπήρχε ανάγκη για νέα σοδειά.

Όλα τα παραπάνω απαοσπάσματα προέρχονται απ' το βιβλίο: ΄"ΒΟΥΡΛΑ-ΤΡΟΥΜΠΑ, Μια περιήγηση στον χώρο του υποκόσμου και της πορνείας του Πειραιά (1840-1968)"

In der schönen Berlin!

Κανονικά, δεν θα έπρεπε να έχω διάθεση να γράψω ένα ταξειδιωτικό ποστ. Μέσα στη γενικότερη μαυρίλα, μπορεί ένα ταξείδι ν' ακούγεται προκλητικό για όσους δύσκολα καταφέρνουν να βγάλουν τον μήνα(και είναι δυστυχώς αρκετοί). Απ' την άλλη, δεν έχουν απομείνει και πολλά πράγματα που μπορούν πραγματικά να μας κάνουν να δραπετεύουμε απ' την καθημερινότητα μας. Ένα ταξείδι είναι αναζωογονητικό, ψυχαγωγικό, είναι δυνατόν να μην στοιχίσει μια μικρή περιουσία κι επιπλέον δύναται ν' αποτελέσει ένα μικρό μάθημα. Κάτω απ' αυτό το πρίσμα λοιπόν και με έμφαση στο διδακτικό κομμάτι που αποκόμισα, αποφάσισα να μοιραστώ εδώ τις εντυπώσεις μου απ' το πρόσφατο ταξειδάκι μας στο Βερολίνο.



Καταρχήν, οι Γερμανοί δεν μας μισούν. Όσοι ισχυρίζονται κάτι τέτοιο λόγω του γερμανικού περιοδικού με την περιβόητη φωτογραφία ή των δανεισμών, πλανώνται πλάνην οικτρά, είναι οι ίδιοι εμπαθείς, με άγνοια και συμπλεγματικοί και δεν μπορούν να διαχωρίσουν ότι άλλο πράγμα οι πολιτικοί κι άλλο οι απλοί άνθρωποι. Ας μην γενικεύουμε λοιπόν γιατί ως γνωστόν η γενίκευση αποτελεί μήτρα του φασισμού.

Απ' το αεροπλάνο ήδη, η γερμανίδα αεροσυνοδός ήταν ό, τι πιο ευγενικό και χαρούμενο έχω δει σε συναδέλφους της εδώ και χρόνια. Με ρώτησε μάλιστα πώς λένε στα ελληνικά το καλή όρεξη. Ο δε ξενοδόχος, είχε φτιάξει λεπτομερές πλάνο του πώς να φτάσω και το είχε δώσει στον αγαπημένο μου που ήταν στο Βερολίνο δυο μέρες πριν από μένα. Κι αν ισχυριστεί κάποιος ότι αυτοί είναι ευγενείς εξ επαγγέλματος, τότε πάω παρακάτω. Δυο κύριοι μέσης ηλικίας, περίμεναν με τα ποδήλατα τους στην αποβάθρα του S-Bahn. Με είδαν που έβγαλα τον χάρτη και προθυμοποιήθηκαν μόνοι τους να ρωτήσουν αν θέλω βοήθεια. Ο ένας σηκώθηκε μάλιστα απ' τη θέση του στη διάρκεια της διαδρομής να σιγουρέψει ότι κατάλαβα, λέγοντας μου ότι η στάση μου είναι η επόμενη.

Στο κομψότατο εστιατόριο Gugelhof στο Prenzlauer Berg, ο μπάρμαν μας έφερε ψωμάκι με αρωματικό ντιπ για συνοδευτικό στα ποτά μας (κι αυτό είναι κάτι που δεν συνηθίζεται όπως εδώ με τα πατατάκια ή τα ξηροκάρπια) κι αργότερα που καθίσαμε για φαγητό, ο αρχισερβιτόρος ή ιδιοκτήτης (δεν κατάλαβα τι ήταν), όταν ρώτησε από πού είμαστε, είπε πόσο πολύ λυπάται γι' αυτά που περνάει η χώρα μας κι ότι ελπίζει γρήγορα να συνέλθουμε. Και δεν ήταν δήθεν ευγενικός, γιατί παρόλο που πνιγόντουσαν στη δουλειά, κάθισε και μας μίλαγε κανά πεντάλεπτο, τονίζοντας πόσο δύσκολα είναι πια τα πράγματα διεθνώς.

Το Βερολίνο είναι φτηνή πρωτεύουσα όχι μόνο σε αντίθεση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές, αλλά και σκανδαλωδώς φτηνότερη από την Ελλάδα σε είδη πρώτης ανάγκης. Ο Γερμανός αγοράζει γάλα με 0,99€ και βούτυρο με 0,79€. Τσεκάρετε τώρα τις αποδείξεις που μας έχουν βάλει και μαζεύουμε να δείτε τι πληρώνουμε εμείς γι' αυτά.

Οι συγκοινωνίες έρχονται στην ώρα τους και είναι εξαιρετικά βολικές. Βέβαια, ο προαστιακός τους S-Bahn λειτουργεί απ' το 1882 και το μετρό U-bahn απ' το 1902...

Ο οδηγός του λεωφορείου απ' το αεροδρόμιο προς τον σιδηροδρομικό σταθμό ήταν απόλυτα επαγγελματίας και άκουγε μουσική σε διακριτική ένταση. Ο αντίστοιχος συνάδελφος του στο εξπρές από Καλλιθέα προς αεροδρόμιο, μίλαγε στο κινητό μία ολόκληρη ώρα κι όχι χαμηλόφωνα. Μουσική ευτυχώς δεν άκουγε αφού μίλαγε στο τηλέφωνο. Μου έχει τύχη όμως άλλη φορά αυτό και θυμάμαι ότι η ένταση δεν ήταν καθόλου χαμηλή.

Υπάρχει τέλεια οργάνωση στα εισιτήρια και τις κάρτες απεριορίστων διαδρομών καθώς και στο museum pass. Εντάξει, δεν έχω επισκεφθεί την Αθήνα ως τουρίστας, αλλά ξέρω ότι το αντίστοιχο εδώ δεν υπάρχει κι ότι το μόνο ενιαίο εισιτήριο είναι αυτό που επιτρέπει είσοδο σε Ακρόπολη, Αρχαία και Ρωμαϊκή αγορά. Εύχομαι να υπάρχουν κι άλλα κι απλώς να τα αγνοώ.

Κυκλοφορούν παντού ποδήλατα (οκ, είναι επίπεδη πόλη και δεν κουράζεσαι συν του ότι δεν έχει και καύσωνα το καλοκαίρι), αλλά όλοι σέβονται τους ποδηλάτες και τους πεζούς. Στην επιστροφή μας στην Αθήνα, απ' τη στάση του λεωφορείου προς το σπίτι μας που είναι πολύ σύντομη η διαδρομή, σέρναμε τις βαλίτσες μετ΄εμποδίων λόγω των σπασμένων πεζοδρομίων και μια "κυρία" ήθελε οπωσδήποτε να μας πατήσει γιατί δεν ελάττωσε καθόλου ταχύτητα παρόλο που μας έβλεπε να διασχίζουμε τον δρόμο κι ας είχαμε και πράσινο...

Στον ακάλυπτο χώρο των πολυκατοικιών υπήρχαν κάδοι απορριμάτων καθώς και κάδοι ανακύκλωσης. Δεν χρειάζεται να ζαλώνεσαι σαν το γαϊδούρι τις παλιές ή χαλασμένες ηλεκτρικές συσκευές ή τα πλαστικά και τα γυάλινα μέχρι να βρεις πού θα τα πετάξεις και ούτε βέβαια έχεις την αμφιβολία ότι εσύ μεν προσπαθείς, αλλά το κράτος όλα στην ίδια χωματερή τα πετάει...

Το κόστος των ξενοδοχείων είναι επίσης φτηνότερο από δω. Νοικιάσαμε ένα δυάρι διαμέρισμα (στο Βερολίνο έχεις κι αυτήν την επιλογή και η τιμή είναι ανάλογη ενός ξενοδοχείου), ήταν πεντακάθαρο, σε ήσυχη γειτονιά, χωρίς τους περιορισμούς ενός συμβατικού ξενοδοχείου όσον αφορά στις ώρες του πρωινού και ό, τι είχαμε δει στο ίντερνετ, αυτό ήταν. Όλοι έχουμε ζήσει την αντίστροφη εμπειρία με τα δωμάτια στα νησιά και μάλιστα σε πολύ υψηλότερες τιμές. Αξίζει να σας πω, ότι εκ των υστέρων βρήκαμε μια διεύθυνση στο ίντερνετ ειδικά για διαμερίσματα και μάλιστα φτηνότερα απ' ό, τι πληρώσαμε εμείς. Και φαίνονται όλα κουκλίστικα!

Δεν προσπαθώ να εξωραϊσω την κατάσταση. Περιγράφω αυτά που είδα κι έζησα . Και σκουπίδια είδαμε πεταμένα σε κάποια σημεία και θόρυβο από κανά συο αυτοκίνητα που έτερχαν ιλιγγιωδώς και αρνητικές συμπεριφορές. Στις μεγαλουπόλεις, υπάρχουν απ' όλα. Απλώς, σε άλλες είναι οι εξαιρέσεις κι όχι ο κανόνας.

Κατά τ' άλλα, στις 4 μέρες που περάσαμε στη γερμανική πρωτεύουσα, περιπλανηθήκαμε ως γνήσιοι τουρίστες στα βασικά αξιοθέατα (πύλη Βραδεμβούργου, Κοινοβούλιο, καθεδρικός ναός, κεντρικός σιδηροδρομικός σταθμός, κτίρια του Πανεπιστημίου, Όπερα, κόκκινο Δημαρχείο, Alexander Platz, Potsdamer Platz, περπατήσαμε την unter den Linden, ήπιαμε cafe latte στο ωραίο cafe Einstein, συγκινηθήκαμε με το Μουσείο της Περγάμου, τα βαβυλωνιακά εκθέματα, την πύλη της Ιστάρ, τις αιγυπτιακές μούμιες και θαυμάσαμε τη διαχρονική ομορφιά της Νεφερτίτης στο Neues Museum. Απορήσαμε για το πώς μεταφέρθηκαν τόσο ογκώδη κλοπιμαία από μακρινές χώρες, εντυπωσιαστήκαμε με το Εβραϊκό μουσείο, αλλά εμένα προσωπικά το εσωτερικό του μου κάνει λίγο προπαγανδιστικό και δεν με αφορά (περί ορέξεως...)

Είδαμε τις πιο φτωχικές γειτονιές στο Kreuzberg, το Check point Charlie, υπολείμματα του παλιού τείχους. Υποψιαστήκαμε από φωτογραφίες τη ζωή στη διχοτομημένη πόλη.

Χαρήκαμε πράσινο και φύση και μια υπέροχη βόλτα στους μαγευτικούς κήπους του Charlotembourg μέχρι το Belvedere.

Μας άρεσαν πολύ το Nicolaiviertel (μια μικρή γειτονιά στις όχθες του Spree και σχεδόν πίσω απ' το κόκκινο δημαρχείο.

Κάποια απ' τα παλιότερα σπίτια της πόλης βρισκόντουσαν εδώ μέχρι την παντελή καταστροφή τους στον πόλεμο. Η περιοχή έχει ξαναφτιαχτεί, ελάχιστα σπίτια έχουν αναστυλωθεί και όλα τα υπόλοιπα είναι ακριβείς αντιγραφές των παλιών ιστορικών κατοικιών) και η Prenzlaouer Berg που ήταν εργατική περιοχή άλλοτε και σήμερα είναι απ' τα χάι σημεία της πόλης, με ανακαινισμένες κατοικίες του 19ου αιώνα, μικρά μπιστρό και μπυραρίες και σικάτα μαγαζιά ρούχων και διακοσμητικών αποπνέοντας έναν σχεδόν παριζιάνικο αέρα και βέβαια εγώ για γνωστούς λόγους προσκύνησα και το Berline Ensemble του Μπρεχτ

Το Σάββατο το πρωί πήραμε το τρένο για το πανέμορφο Πότσδαμ που απέχει μόλις 26χλμ απ' το Βερολίνο και είναι η πρωτεύουσα του Βραδεμβούργου. Νοικιάσαμε ποδήλατα και γνωρίσαμε την πόλη γερμανικώ τω τρόπω κάνοντας μια μεγάλη διαδρομή ως το ανάκτορο του Sanssouci -το όνομα δανεικό απ' τα γαλλικά σημαίνει χωρίς έγνοιες- και σε τέτοιο παράδεισο γιατί να είχε έγνοιες ο Φρειδερίκος; -που είναι πραγματικά τεράστιο με πολλά επιμέρους κτίσματα και παβιγιόν. Χαζέψαμε τα όμορφα ξύλινα ρώσικα σπιτάκια της Alexandrowka, φάγαμε ωραιότατα σάντουιτς (οι γερμανοί έχουν νοστιμότατα ψωμιά) στον κεντρικό πεζόδρομο με τα μικρά μαγαζάκια και τις πολλές υπάιθριες αγορές, ξεδιψάσαμε με Apfelscorle (χυμός μήλου με ανθρακούχο νερό) και το βράδυ αποτίσαμε φόρο τιμής στους Ρώσους και φάγαμε στο ρώσικο pasternak στην Prenzlauer Berg που επειδή μας άρεσε πολύ την επισκεφθήκαμε-όπως ήδη καταλάβατε- δυο βράδυα στη σειρά!

Bottom line: Μας άρεσε και θα ξαναπάμε!