Την περασμένη Τρίτη και στα πλαίσια της Παγκόσμιας Ημέρας Μουσείων, είχα την ευκαιρία να δω στο Μουσείο Μπενάκη της Πειραιώς δυο πολύ ενδιαφέρουσες εκθέσεις.
Πλήθος κόσμου επισκέφθηκε το Μουσείο εκείνο το απόγευμα, πράγμα παρήγορο έτσι κι αλλιώς, τόσο για το Μουσείο όσο και γιατί στους δύσκολους καιρούς που ζούμε, είναι αισιόδοξη η επαφή με τον πολιτισμό και την τέχνη. Ίσως μάλιστα να είναι η μόνη ρεαλιστική διέξοδος...
«Ενδύεσθαι»Μέχρι τον 19ο αιώνα που ανακαλύφθηκε η πρώτη ραπτομηχανή Singer τα ρούχα ήταν χειροποίητα και γι’ αυτό πολύτιμα. Οι περισσότεροι άνθρωποι είχαν μία μόνο φορεσιά και στις πολυπληθείς οικογένειες ο μικρότερος «κληρονομούσε» τα ρούχα του μεγαλύτερου. Λέγεται ότι το 1870 απ’ τους ανθρώπους που συνελήφθησαν πέριξ του Παρισιού λόγω των ταραχών, ελάχιστοι καταγράφησαν να έχουν και δεύτερη ενδυμασία!
Μάλιστα, σε μερικές περιπτώσεις, το ρούχο αποκτούσε αξία συνδιαλλαγής όπως τα χρήματα ή ο χρυσός!
Όλες αυτές οι πληροφορίες και τα τεκμήρια τους- τα ίδια τα ρούχα δηλαδή- μας πρόσφεραν ένα μαγικό ταξείδι στον κόσμο της μόδας με μουσειακά ενδύματα απ’ τον 18ο αιώνα ως το σήμερα, παραδοσιακές ενδυμασίες της Ελλάδας αλλά και άλλων χωρών, βραδυνές τουαλέτες σχεδιαστών παγκόσμιας εμβέλειας, ρούχα που φορέθηκαν από διάσημες προσωπικότητες, αλλά και άλλα που δωρήθηκαν.
Ήταν εκεί το φόρεμα της «Μήδειας» για τη Μαρία Κάλας απ’ τον Γιάννη Τσαρούχη, το μεταξωτό καφτάνι της Μελίνας, το παλτό της Γκρέις Κέλι, η μπλούζα Campbell, το χάρτινο φόρεμα του Αντυ Γουόρχωλ, τα ανώνυμα νυφικά των αρχών του 20ου αιώνα, οι κεντημένες κομπιναιζόν της δεκαετίας του’ 50, ένα υπέροχο τσάρλεστον φόρεμα, οι πουέντ της Μαργκότ Φοντέιν, μια εκπληκτική στολή αμαζόνας του 1850. Εκεί μια τεράστια συλλογή από παπούτσια και τσάντες, οι Έλληνες σχεδιαστές της δεκαετίας του ‘70, το αρχείο του Γιάννη Τσεκλένη με τα 600 και πλέον αντικείμενα που περιλαμβάνει, δωρεά του ιδίου προς το Πελοποννησιακό Λαογραφικό ίδρυμα, η δωρεά της Κλειώς Μποσταντζόγλου με το υλικό της μπουτίκ Clio’s που διατηρούσε στο ξενοδοχείο Χίλτον από τη δεκαετία του 1960 και για τριάντα συνεχόμενα χρόνια και τόσα άλλα. Α, και να μην ξεχάσω την θρυλική σχολική ποδιά της δεκαετίας του ’70 απ’ τον Κατράντζο Σπορ που στη θέα της συγκινήθηκα για ευνόητους λόγους!
Ψυχή κι εμπνεύστρια της πολύτιμης αυτής συλλογής η δημιουργός του Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος Ιωάννα Παπαντωνίου που με το εύρος των ενδυμάτων και των αντικειμένων που διαθέτει φιλοδοξεί να σκιαγραφήσει τον ενδυματολογικό κώδικα του δυτικού κόσμου τα τελευταία 200 χρόνια και τις διαφορετικές του εκφάνσεις. Ταυτόχρονα, υπάρχουν ενδύματα κι από άλλους πολιτισμούς για να εκφραστούν οι αλληλεπιδράσεις ενώ στόχος είναι η ανάγκη δημιουργίας στην Ελλάδα ενός Μουσείου Πολιτισμού του Ενδύματος. Κάτω απ’ αυτό το πρίσμα, το ΠΛΙ (Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα) μελετά τις λειτουργίες των ενδυμάτων, από τον απλό στολισμό του σναθρώπινου σώματος στη μεταμφίεση, την καταγραφή της πολιτισμικής, κοινωνικής ή ατομικής ταυτότητας και φτάνει ως την καλλιτεχνική δημιουργία. Γι’ αυτό, συλλέγει κάθε ένδυμα, κάθε εξάρτημα αμφίεσης, κάθε έντυπο ή αντικείμενο που κάποια στιγμή θα φανεί χρήσιμο στον μελλοντικό ερευνητή της ιστορίας του ενδύματος.
Η πόλη του Ara GülerΟ Ara Güler, Τούρκος Αρμενικής καταγωγής, είναι ο πιο δημοφιλής εν ζωή φωτογράφος της Τουρκίας. Στα ογδόντα του χρόνια σήμερα, έχει επιστρέψει στη γενέτειρα του, στο Μπέιογλου κι απολαμβάνει τον απήχο μιας ζωής γεμάτης διακρίσεων και βραβείων για το καλλιτεχνικό του έργο.
Στις 100 φωτογραφίες που στολίζουν τη μεγάλη αίθουσα του Μουσείου, ο φωτογραφικός φακός του Güler αποτυπώνει την Πόλη και τους ανθρώπους της, τις γέφυρες, τα χαμάμ, το λιμάνι, τα φουγάρα των πλοίων, τις κουρασμένες φυσιογνωμίες των μεγάλων και τα μικρα παιδιά, τα καφενεία, τα φτωχά σοκάκια, το ξημέρωμα και το δειλινό. Ο Güler δεν ωραιοποιεί την Πόλη κι ούτε φτιάχνει «τουριστικές» φωτογραφίες με σκοπό να προσελκύσει. Οι λήψεις του είναι αληθινές, απαλλαγμένες από εξιδανικεύσεις και ουτοπίες, ο φακός του ξεγυμνώνει την Πόλη στις αληθινές της διαστάσεις, οι φωτογραφίες του είναι στα όρια ενός ντοκιμαντέρ πριν αρχίσει να κινείται.
Βαθειά μελαγχολικές φωτογραφίες, ξυπνούν τη νοσταλγία σε άσπρο- μαύρο και θυμίζουν ότι οι σημαντικές πόλεις οφείλουν την όποια ομορφιά τους στις ατέλειες που μπορεί να συνυπάρχουν αρμονικά με τα στοιχεία της φύσης και να μας κάνουν να θέλουμε να επιστρέφουμε ξανά και ξανά.
Ο Νίκος είναι συμμαθητής μου απ' τα σχολικά χρόνια της δεκαετίας του '80. Είχα να τον δω πολλά χρόνια αλλά χάρη στην τεχνολογία ανακάλυψα πάλι τα ίχνη του. Σπούδασε στην Καλών Τεχνών στο Παρίσι και τα τελευταία 10 χρόνια ζει κι εργάζεται στη Νέα Υόρκη.
Πρέπει να σας πω ότι ο Νίκος ήταν ανέκαθεν ταλαντούχος. Σοβαρός, εσωστρεφής, καθόταν στο τελευταίο θρανίο και ζωγράφιζε. Χάρη σ' αυτόν ομόρφυναν κάποιοι απ' τους γκρίζους τοίχους του σχολείου μας τότε (σκέψου Γκράβα και θα καταλάβεις) και χάρη σ' αυτόν σήμερα ομορφαίνουν οι χώροι αυτών που αποκτούν τα έργα του.
Από τότε, στόχος του Ιδρύματος είναι μια γέφυρα πολιτισμού ανάμεσα στην Αίγινα, τόπο καταγωγής του εκλιπόντος, την Αθήνα και τη Νέα Υόρκη όπου έζησε και δραστηριοποιήθηκε καλλιτεχνικά ο Γιώργος.
Τα έσοδα απ' τις πωλήσεις των έργων στοχεύουν στην δημιουργία ξενώνων στην Ελλάδα και το εξωτερικό για παιδιά που πάσχουν από καρκίνο του εγκεφάλου.
Ανάμεσα τους, όπως σας είπα ήδη ο Νίκος. Στα εγκαίνια, τις ομιλίες της έναρξης ακολούθησε ένα θεατρικό δρώμενο από σπουδαστές του θεατρικού τμήματος του Deree κι ένα ωραίο σαξόφωνο που συνόδευσε μουσικά την περιπλάνηση στους πίνακες και τα γλυπτά.
Δεν γράφω σήμερα λόγω συμμαθητικής αλληλεγγύης. Πήγα στην έκθεση, είδα με τα ίδια μου τα μάτια τα έργα, πείστηκα για τους καλούς σκοπούς του Ιδρύματος και πάνω απ' όλα χάρηκα που ένας παλιός συμμαθητής έκανε τα όνειρα του πραγματικότητα και πασχίζει για να έχουν δικαίωμα στη ζωή και στο όνειρο κι οι υπόλοιποι άνθρωποι.
