Πραξιτέλης 2007 μΧ

Η επίσκεψη στην έκθεση «Πραξιτέλης» στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, μου άφησε μια γλυκόπικρη γεύση που δεν ξέρω αν μπορώ ακριβώς να την εξηγήσω.
Η γλυπτική ως τέχνη (μιλάω εδώ για «απεικόνιση» με ρεαλιστικό τρόπο κι όχι για μοντέρνα ή αφηρημένη γλυπτική) μου προκαλεί μια συγκινησιακή φόρτιση κι ένα αμήχανο μούδιασμα. Στις μορφές ειδικά, η συγκίνηση είναι εντονότερη καθώς συνειδητοποιώ το πέρασμα του χρόνου που χωρίζει το σμιλευμένο ον από μένα. Είναι απ’ τη μια αυτό το δέος για την αποτύπωση μέσα στον χώρο και στον χρόνο, αυτή η μαγική επικοινωνία με τον δημιουργό, ακόμα κι αν μας χωρίζει μεγάλη χρονική απόσταση κι απ’ την άλλη, ό,τι απέμεινε. Σ’ αυτό που απέμεινε λοιπόν τοποθετώ το πικρό ως γεύση και το οριοθετώ στα γλυπτά που προέρχονται απ’ την αρχαιότητα. Αυτές οι μορφές ή τελοσπάντων ό, τι σώζεται πια απ’ αυτές, δεν διατηρούν το αρχικό τους χρώμα και την αρχική τους υφή, δεν στολίζουν πια τον χώρο για τον οποίο δημιουργήθηκαν και δεν είναι αντικείμενα ιερής λατρείας. Ο τρόπος με τον οποίο διασταυρώνουν όμως τις ματιές τους με τις δικές μας, είναι αυτή η μικρή ψευδαίσθηση της αιωνιότητας μέσα σ’ ένα φθαρτό σύμπαν.
Αυτά πρέπει να ένιωθα όσο διασχίζαμε ένα μεγάλο κομμάτι του μουσείου για να φτάσουμε στην αίθουσα απ’ την οποία ξεκινούσε η έκθεση. Περπατήσαμε δίπλα από αγάλματα Θεών και ηρώων, επιγραφές, σαρκοφάγους, νομίσματα, ακρωτηριασμένα μέλη σωμάτων ή τεμαχισμένα χρηστικά αντικείμενα, όλα κομμάτια ενός μακρινού πολιτισμού που άνθησε και παρήκμασε χιλιάδες χρόνια πριν και που εμείς οι σύγχρονοι άνθρωποι, τον βγάλαμε ξανά στην επιφάνεια, όταν χτίσαμε σπίτια, δρόμους, κτίρια, όταν ανοίξαμε σήραγγες για το μετρό κι όταν θελήσαμε να τον επικαλεστούμε για να δηλώσουμε απόγονοι και κληρονόμοι αυτών που απλώς κατοίκησαν κάποτε στην ίδια γεωγραφική περιοχή.

Φτάσαμε κάποτε στις 4 αίθουσες που φιλοξενούν 79 έργα, άλλα δημιουργίες του ίδιου του Πραξιτέλη, άλλα έργα που οι μελετητές θεώρησαν ότι έπρεπε να αποδώσουν σ’ αυτόν, άλλα έργα των γιων του ή του εργαστηρίου του. Κάποια απ’ αυτά ήταν γνήσια και άλλα ήταν ρωμαϊκά αντίγραφα, προερχόμενα από μουσεία του εξωτερικού, όπως του Λούβρου, της Δρέσδης, του Καπιτωλίου ή του Βατικανού.

Ο Πραξιτέλης έζησε τον 4ο αιώνα π.Χ και ήταν γιος του Κηφισόδοτου του πρεσβύτερου, επίσης γλύπτη. Θεωρήθηκε κορυφαίος γλύπτης της αρχαιότητας για τον αισθησιασμό των μορφών, τη ρευστότητα και το στοιχείο της σιγμοειδούς καμπύλης στην ανάπτυξη των σωμάτων, χαρακτηριστικά που παντρεύονται αρμονικά στη διάσημη Αφροδίτη της Κνίδου. Η ιστορία λέει ότι οι Κώες είχαν παραγγείλει στον μεγάλο γλύπτη το άγαλμα της Θεάς, αλλά όταν το είδαν γυμνό σκανδαλίστηκαν και ζήτησαν ένα ντυμένο. Η Αφροδίτη έμελλε να δοξαστεί στην Κνίδο όπου και τοποθετήθηκε σε περίοπτη θέση στην είσοδο του ναού και μάλιστα κατά τρόπο τέτοιο ώστε να είναι ορατή κι από την είσοδο στον ναό κι από την έξοδο. Παρασταίνεται τη στιγμή που έχει μόλις ολοκληρώσει το λουτρό της και κρατάει το ένδυμα της που καλύπτει ολόκληρο μια υδρία.

Στους γνωστότερους αγαλματικούς τύπους του Πραξιτέλη, θαυμάσαμε μεταξύ άλλων τον Ερμή, τον Απόλλωνα τον Σαυροκτόνο, τον Σαρδανάπαλο κά. Επίσης τρεις απ’ τις πλάκες που απεικονίζουν παραστάσεις των μουσών και κοσμούσαν το σύνταγμα της Λητούς με την Άρτεμη και τον Απόλλωνα στο ιερό του Θεού στη Μαντίνεια.
Σώζονται αρκετές βάσεις αγαλμάτων με τη φράση «Πραξιτέλης εποίησεν», καθώς και πολλές πληροφορίες που προέρχονται απ’ τον Παυσανία και μιλούν για τα αγάλματα και τον τόπο που αυτά βρισκόντουσαν.

Η έκθεση που πρωτοπαρουσιάστηκε την άνοιξη που μας πέρασε στο Λούβρο, θα φιλοξενείται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο μέχρι τις 31 Οκτωβρίου του 2007.